دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى باش تەپتىشى ئابلىكىم ئىدىرىسقا ئۇچۇق خەت
قۇرسىقىڭ ئاغرىمسا تاۋۇز يىيىشتىن قورۇقما
ئۇيغۇر خەلىق ماقال تەمسىللىردىن

ئابدۇرېھىم غېنى ئۇيغۇر

7-قېتىملىق دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى تەييارلىق كومتىتىنىڭ ئورۇنلاشتۇرشىدا 9- ئاينىڭ 26- كۈنى بەزىبىر مەسىلىلەرنى مۇزاكىرە قىلىش ۋە ۋەكىللەرنىڭ پىكىر-تەكلىپلىرىنى ئاڭلاش، شۇنداقلا يېقىندا تامام بولغا ئۇيغۇر سوتى ھەققىدە مۇلاھىزە ئېلىپ بېرىلدى. مەنمۇ بىر ۋەكىلى بۇلۇش سالاھىيتىم بۇ قېتىملىق 100 دىن ئارتۇق ۋەكىل قاتناشقان بۇ تور يىغنىغا قاتناشتىم. مەن يىغىن ئاخىرلاشقىچە «ئاز سۆزلەپ كۆپ ئاڭلا» دىگەن ئاتلار سۈزىنىڭ روھى بۇيچە ھىچقانداق پىكىر قاتناشتۇرماي پۈتۈن دىققىتىم بىلەن ئاڭلىدىم. يىغىن ئارلىقىدا دوق باش تەپتىشى ئابلىكىم ئىدىرىس ئەپەندىم سۆزقىلىپ دوق تەپتىشىنىڭ ئۆز ئالدىغا دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىينى نازارەت قىلىش ھۇقۇقى بارلىقىنى، شۇڭا دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيغا شۇنداقلا يېقندا ئېچىلغان ئۇيغۇر سوت كوللىگىيسىگە ھەرقانداق نارازىلىق تەكلىپ -پىكىرىڭلار بولسا تور دۇنياسىدا ئېلان قىلماي يازما شەكىلدە ئايرىم يوللىساڭلار مەن سىلەرنىڭ نارازىلىق ئەرىزىڭلار ھەققىدە تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىپ جاۋاب بىرىمەن دىدى. ئابلىكىم ئىدىرىسنىڭ ھەققانىيەت ئۈچۈن داداللىق بىلەن دىگەن بۇ سۈزىنى ئاڭلاپ ناھايتى خوش بولدۇم -دە، دەرھال بىر قانچە تۈرلۈك ئۇيغۇرلارنىڭ ئورتاق مەنپەتىگە مۇناسىۋەتلىك بولغان نارازىلىق ئەرزىمنى يېزىپ 10-ئاينىڭ 8-كۈنى ۋاتىسەپ ئارقىلىق ئىىۋەرتىپ ئىككى ھەپتە ئىچىدە جاۋاب بىرىشنى تەلەپ قىلدىم. باش تەپتىش ئابلىكىم ئىدىرىسدىن شۇ كۈنىلا ئەرزىڭنى تاپشۇرۇپ ئالدىم قىسقا ۋاقىت ئىىچدە جاۋاب بىرىمەن دىگەن ئۇچۇرنى تاپشۇرۇپ ئالدىم. ئىككى ھەپتە ۋاقتمۇ توشتى ئەمما ھىچقانداق جاۋاب بەرمىدى. ئالدىراشچىلىقتا ئىسىدىن چىقىپ قالغان بولسا ئەسكەرتىپ قۇياي دەپ بۇ ئارلىقتا ئىككى قېتىم ئەسكەرتىپ قويدۇم.ئەمما ھىچقانداق ئىپادە بىلدۈرمىدى ھەم بۇ ھەقتە چۈشەنچىمۇ بەرمىدى. ھىچقانداق جاۋاب ئالالمىغاندىن كىيىن توردۇنياسىدا ئۇچۇق خەت يېزىشقا مەجبۇر بولدۇم. ئەگەر ئابلىكىم ئىدىرىس ئەپەندى بۇ ئۇچۇق خەتنى ئوقۇپ يەنلا جىمىدىلا تۇرۋېلىپ ھىچقانداق جاۋاب بەرمىسە نارازىلىق ئەرزىمنى توردۇنياسىدا ئاشكارا ئېلان قىلىشىنى ئويلاشتىم. خەلىق ئېيتماس، ئېيىتسا خاتا ئېيتماس دەپ قالغىنغا خەلقىم بىر نىمە دىسۇن «ئەلنىڭ كۈزى ئەللىك» دەپ.
يېزىلغان ۋاقتى 2021-يىلى 10-ئاينىڭ 26-كۈنى

سىلاۋىيان تىلدىكىسى

Дунйа уйғур қурултийи баш тәптиши абликиm идирисқа уchуқ хәт

Қурсиқиң ағриmса тавуз йийиштин қоруқmа

Уйғур хәлиқ mақал тәmсиллирдин

 

Абдурéһиm ғéни уйғур

 

7-қéтиmлиқ дунйа уйғур қурултийи тәййарлиқ коmтитиниң орунлаштуршида 9- айниң 26- күни бәзибир mәсилиләрни mузакирә қилиш вә вәкилләрниң пикир-тәклиплирини аңлаш, шундақла йéқинда таmаm болға уйғур соти һәққидә mулаһизә éлип бéрилди. Mәнmу бир  вәкили булуш салаһийтиm бу қéтиmлиқ 100 дин артуқ вәкил қатнашқан бу тор йиғниға қатнаштиm. Mән йиғин ахирлашқиchә «аз сөзләп көп аңла» дигән атлар сүзиниң роһи буйchә һиchқандақ пикир қатнаштурmай пүтүн диққитиm билән аңлидиm. Йиғин арлиқида доқ баш тәптиши абликиm идирис әпәндиm сөзқилип доқ тәптишиниң өз алдиға дунйа уйғур қурултийни назарәт қилиш һуқуқи барлиқини, шуңа дунйа уйғур қурултийға шундақла йéқнда échилған уйғур сот коллигийсигә һәрқандақ наразилиқ тәклип -пикириңлар болса тор дунйасида éлан қилmай йазmа шәкилдә айриm йоллисаңлар mән силәрниң наразилиқ әризиңлар һәққидә   тәкшүрүш éлип бéрип җаваб бириmән диди. Абликиm идирисниң һәққанийәт үchүн дадаллиқ билән дигән бу сүзини аңлап наһайти хош болдуm -дә, дәрһал бир қанchә түрлүк уйғурларниң ортақ mәнпәтигә mунасивәтлик болған наразилиқ әрзиmни йéзип 10-айниң 8-күни ватисәп арқилиқ иивәртип икки һәптә иchидә җаваб биришни тәләп қилдиm. Баш тәптиш абликиm идирисдин шу күнила әрзиңни тапшуруп алдиm қисқа вақит ииchдә җаваб бириmән дигән уchурни тапшуруп алдиm. Икки һәптә вақтmу тошти әmmа һиchқандақ җаваб бәрmиди. Алдирашchилиқта исидин chиқип қалған болса әскәртип қуйай дәп бу арлиқта икки қéтиm әскәртип қойдуm.әmmа һиchқандақ ипадә билдүрmиди һәm бу һәқтә chүшәнchиmу бәрmиди. Һиchқандақ җаваб алалmиғандин кийин тордунйасида уchуқ хәт йéзишқа mәҗбур болдуm. Әгәр абликиm идирис әпәнди  бу уchуқ хәтни оқуп йәнла җиmидила турвéлип һиchқандақ җаваб бәрmисә  наразилиқ әрзиmни тордунйасида ашкара éлан қилишини ойлаштиm. Хәлиқ éйтmас, éйитса хата éйтmас дәп қалғинға хәлқиm бир ниmә дисун «әлниң күзи әллик» дәп.

 

 

يېڭى يېزىقچىسى

Dunya uyghur qurultiyi bash teptishi ablikim idirisqa uchuq xet

Qursiqing aghrimsa tawuz yiyishtin qoruqma

Uyghur xeliq maqal temsillirdin

 

Abduréhim ghéni uyghur

 

7-qétimliq dunya uyghur qurultiyi teyyarliq komtitining orunlashturshida 9- ayning 26- küni bezibir mesililerni muzakire qilish we wekillerning pikir-tekliplirini anglash, shundaqla yéqinda tamam bolgha uyghur soti heqqide mulahize élip bérildi. Menmu bir  wekili bulush salahiytim bu qétimliq 100 din artuq wekil qatnashqan bu tor yighnigha qatnashtim. Men yighin axirlashqiche «az sözlep köp angla» digen atlar süzining rohi buyche hichqandaq pikir qatnashturmay pütün diqqitim bilen anglidim. Yighin arliqida doq bash teptishi ablikim idiris ependim sözqilip doq teptishining öz aldigha dunya uyghur qurultiyni nazaret qilish huquqi barliqini, shunga dunya uyghur qurultiygha shundaqla yéqnda échilghan uyghur sot kolligiysige herqandaq naraziliq teklip -pikiringlar bolsa tor dunyasida élan qilmay yazma shekilde ayrim yollisanglar men silerning naraziliq erizinglar heqqide   tekshürüsh élip bérip jawab birimen didi. Ablikim idirisning heqqaniyet üchün dadalliq bilen digen bu süzini anglap nahayti xosh boldum -de, derhal bir qanche türlük uyghurlarning ortaq menpetige munasiwetlik bolghan naraziliq erzimni yézip 10-ayning 8-küni watisep arqiliq iiwertip ikki hepte ichide jawab birishni telep qildim. Bash teptish ablikim idirisdin shu künila erzingni tapshurup aldim qisqa waqit iichde jawab birimen digen uchurni tapshurup aldim. İkki hepte waqtmu toshti emma hichqandaq jawab bermidi. Aldirashchiliqta isidin chiqip qalghan bolsa eskertip quyay dep bu arliqta ikki qétim eskertip qoydum.emma hichqandaq ipade bildürmidi hem bu heqte chüshenchimu bermidi. Hichqandaq jawab alalmighandin kiyin tordunyasida uchuq xet yézishqa mejbur boldum. Eger ablikim idiris ependi  bu uchuq xetni oqup yenla jimidila turwélip hichqandaq jawab bermise  naraziliq erzimni tordunyasida ashkara élan qilishini oylashtim. Xeliq éytmas, éyitsa xata éytmas dep qalghingha xelqim bir nime disun «elning küzi ellik» dep.